Św. Cyryl i Metody[]
Święci Cyryl i Metody, tzw. sołuńscy bracia, mieli imiona chrzestne Konstantyn i Michał, pochodzili z Salonik. Św. Cyryl urodził się w 826 lub 827 roku, zmarł 14 lutego 869 r. w
Święci Cyryl i Metody bracia misjonarze ,którzy głosili słowo Boże dla Slowian
Rzymie. Św. Metody zaś urodzony ok. roku 815, zmarł 6 kwietnia 885 r. prawdopodobnie w Welehradzie. Byli apostołami Słowian, twórcami najstarszego pisma słowiańskiego zw. Głagolicą, wprowadzili język słowiański do liturgii rzymskiej.. Początkowo kształcili się w Salonikach, gdzie poznali język słowiański, a następnie w akademii cesarskiej w Konstantynopolu, m.in. pod kierunkiem Focjusza. Św. Cyryl studiował przede wszystkim klasyków starożytnych i teologię patrystyczną, ok. 847 r. przyjął świecenia kapłańskie i był bibliotekarzem przy kościele Hagia Sophia, a jednocześnie doradcą i sekretarzem patriarchy Ignacego. Po 5-miesięcznym pobycie w klasztorze w okolicy Bosforu uczył filozofii w akademii cesarskiej (stąd przydomek Konstantyn Filozof). Św. Metody otrzymał wykształcenie prawnicze i pracował początkowo w administracji cesarskiej jako archont jednej z prowincji zamieszkałej przez ludność słowiańską, a ok. 840 roku wstąpił do klasztoru na Olimpie w Bitynii.Obaj zostali w latach 850-860 wysłani z kościelną misją dyplomatyczną do Arabów i Chazarów. W Bagdadzie prowadzili dyskusje z teologami muzułmańskimi na temat Trójcy Świętej, a wśród Chazarów na Krymie, gdzie oprócz muzułmanizmu były silne wpływy judaizmu, na tematy soteriologiczne, zwłaszcza w sprawie stosunku Boga do Abrahama i do narodu wybranego. Św. Cyryl tłumaczył tam na język grecki podręcznik gramatyki języka hebrajskiego oraz niektóre dzieła teologiczne. W Chersonezie odnalazł Relikwie papieża św. Klemensa Rzymskiego (88-97). Po wypełnieniu misji św. Metody wraca na Olimp i zostaje wybrany na igumena klasztoru. Gdy zaś w 863 r. do Bizancjum przybyło poselstwo księcia morawskiego Rościsława z prośbą o misjonarzy znających język słowiański (by przeciwdziałać wpływom łacińsko-niemieckim), wyznaczono do tej misji Świętych Braci. Św. Cyryl ułożył alfabet słowiański i wspólnie przygotowali słowiański przekład Ewangelii, Dziejów apostolskich, Psałterza i niektórych tekstów liturgicznych. W 864 r. udali się na Morawy, skąd z powodu przewagi oraz intryg duchowieństwa niemieckiego (po zwycięstwie w r. 864 Ludwika Niemieckiego nad Rościsławem) przeszli w 866 r. do Panonii, gdzie książę Kocel stworzył im korzystne warunki do pracy apostolskiej. Brak kapłanów dla utworzenia miejscowej organizacji kościelnej był przyczyną ich wyjazdu wraz z uczniami do Akwilei, stolicy patriarchatu. Po drodze zatrzymali się w Wenecji i tam św. Cyryl publicznie wobec obradującego synodu wystąpił w obronie słowiańskich form liturgii Do Rzymu udali się na zaproszenie papieża Mikołaja I, ale zostali przyjęci już przez Hadriana II (pod koniec 867 lub na początku 868), który uroczyście wyszedł na spotkanie Relikwii św. Klemensa, pobłogosławił słowiańską misję Świętych Braci oraz zaakceptował stosowanie w liturgii języka słowiańskiego. Przyjęte od nich księgiliturgiczne w przekładzie słowiańskim miał złożyć papież na ołtarzu w bazylice S. Maria Maggiore, udzielił kapłańskich święceń św. Metodemu oraz polecił wyświęcić trzech jego uczniów na kapłanów, a dwóch na lektorów. W Rzymie pozostali dwa
lata z powodu choroby św. Cyryla, który przed śmiercią złożył śluby zakonne i pochowano go w bazylice św. Klemensa.Św. Metody po śmierci Brata wrócił do Panonii jako legat apostolski. Ok. 870 roku ponownie przybył do Rzymu i otrzymał od papieża Hadriana II sakrę biskupią oraz nominację na metropolitę wskrzeszonej metropolii w Sirmium (w Państwie Wielkomorawskim, a obecnie jest to Mitrovica w Kosowie), do której włączono również Panonię, należącą d otąd do Passawy i Salzburga. Wywołało to konflikt z episkopatem niemieckim, który podstępnie uprowadził św. Metodego i więził prawdopodobnie w klasztorze Ellwagen w Szwabii. Uwolniony w roku 878 dzięki interwencji pap. Jana VIII, wezwany został do Rzymu w celu wyjaśnienia oskarżeń kierowanych do Stolicy Apostolskiej przez księcia wielkomorawskiego Świętopełka i episkopat niemiecki. Po czasowym zakazie stosowania języka słowiańskiego w liturgii pap. Jan VIII ponownie poparł jego formy chrystianizacji Słowian, a w obronie św. Metodego wystosował 26 czerwca 880 roku do Świętopełka bullęIndustriae tuae, w której potwierdził prawa arcybiskupie św. Metodego i urząd legata apostolskiego dla ewangelizacji Słowian, zaaprobował używanie języka słowiańskiego w liturgii pod warunkiem, że przy uroczystej celebrze ewangelia odczytywana będzie najpierw w języku łacińskim, dla księcia zaś i jego dworu liturgię sprawować się będzie nadal po łacinie. Jednocześnie papież ustanowił sufraganię w Nitrze z biskupem sufraganem Wichingiem (Niemiecem, przywódcą duchowieństwa niemieckiego). Mimo dalszej opozycji i nowych intryg tegoż duchowieństwa św. Metody rozwinął działalność apostolską również poza granicami metropolii: ok. 880 roku ochrzcił księcia czeskiego Borzywoja i jego żonę Ludmiłę. Misja cyrylo-metodiańska na południowych ziemiach polskich jest kontrowersyjna. Pod koniec życia św. Metody odbył podróż misyjną do Słowian bałkańskich i odwiedził Konstantynopol, gdzie patriarcha i cesarz wyrazili mu swe uznanie. Po powrocie na Morawy zajął się tłumaczeniem na język słowiański dalszych części Pisma św.,dzieł ojców Kościoła oraz bizantyjskiego zbioru prawa kościelnego i świeckiego (tzw. Nomokanon). Św. Metodemu przypisuje się także autorstwo dzieła Zakon Sudnyj. Przed śmiercią na arcybiskupią stolicę jako następcę wybrał świętego Gorazda, Morawianina.